"EF" เริ่มต้นได้ที่บ้าน… จัดบ้านยังไงให้ลูกฝึกวินัยได้เอง?

คุณพ่อคุณแม่อาจคิดว่า "การเลี้ยงลูกให้มีวินัย" ต้องอาศัยการอบรมเข้มงวดหรือกฎระเบียบมากมายกับลูก แต่ในความจริงแล้ว การที่ลูกจะฝึกวินัยได้ดีนั้น เริ่มต้นง่ายๆ จาก “สภาพแวดล้อมในบ้าน” ของเรานี่เองค่ะ สภาพแวดล้อมในบ้านจะต้องมีส่วนเอื้อต่อการที่ลูกจะฝึกวินัย  โดยเฉพาะในยุคปัจจุบันที่คุณพ่อคุณเเม่ควรให้ความสำคัญกับทักษะ EF (Executive Functions) หรือทักษะสมองเพื่อชีวิตที่สำเร็จ EF เป็นทักษะพื้นฐานที่ช่วยให้เด็กมีความสามารถในการวางแผน ควบคุมตัวเอง จัดลำดับความคิด และรับผิดชอบต่อการกระทำของตัวเอง ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนเป็นรากฐานของการ ฝึกวินัย อย่างแท้จริงที่จะช่วยให้ลูกมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสบความสำเร็จในอนาคต

คำถามคือ...บ้านธรรมดาๆ ของเรา สร้าง EF และฝึกวินัยให้ลูกได้ไหม?

คำตอบคือ "ได้แน่นอนค่ะ!” เพียงคุณพ่อคุณเเม่รู้จัก "จัดบ้านให้เอื้อต่อการเสริมทักษะ EF" และเปิดโอกาสได้เรียนรู้ผ่านกิจวัตรประจำวัน

บทความนี้พี่แอสต้าจะพาคุณพ่อคุณเเม่ไปดูกันว่า บ้านแบบไหนที่ช่วยสร้าง EF ให้ลูกของเราได้ และเเนวทางการจัดบ้านอย่างง่ายๆ ที่ช่วยให้ลูกได้ฝึกความคิด ฝึกความรับผิดชอบ และสร้างวินัยให้กับตัวเองได้ โดยมี EF เป็นพื้นฐานที่แข็งแรง พร้อมเติบโตอย่างมั่นใจในอนาคต

ทำไมการจัดบ้านถึงช่วยให้ลูกฝึกวินัย เเละพัฒนา EF ได้?

"บ้าน" เป็นพื้นที่ที่เด็กใช้เวลาอยู่มากที่สุดในแต่ละวัน ลูกใช้เวลาส่วนใหญ่ในการทำกิจกรรมต่างๆ สภาพแวดล้อมภายในบ้านจึงมีผลต่อพฤติกรรม ความคิด และการเรียนรู้ของลูกโดยตรง

เมื่อบ้านถูกจัดให้มีโครงสร้างที่ชัดเจน เด็กจะค่อยๆ เรียนรู้ว่า

• ควรทำอะไรบ้างในแต่ละกิจกรรม

• สิ่งของควรอยู่ตรงไหน• มีขั้นตอนอะไรบ้างที่ต้องปฏิบัติตาม

การจัดบ้านที่เหมาะสมจะช่วยส่งเสริมความสามารถในการควบคุมตนเอง การแก้ปัญหา การวางแผน การยับยั้งชั่งใจ และการมีสมาธิจดจ่อ ความจำเพื่อใช้งาน ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนเป็นส่วนสำคัญของ EF เมื่อลูกเติบโตขึ้นอยู่ในบ้านที่จัดระเบียบ มีกฎเกณฑ์ที่ชัดเจน และปลูกฝังการรับผิดชอบจะช่วยให้ลูกฝึกวินัยได้อย่างเป็นธรรมชาติ และมีทักษะชีวิตที่ดีตามไปด้วย

บ้านแบบไหนที่ช่วยให้ลูกฝึกวินัย และพัฒนา EF ไปพร้อมกัน?

บ้านที่จัดพื้นที่ให้เป็นระเบียบ = สิ่งเเวดล้อมที่ช่วยให้ลูกเติบโตอย่างมี EF

บ้านที่ช่วยเสริม EF เเละฝึกวินัยให้ลูกไม่จำเป็นต้องเป็นบ้านที่หรูหราหรือเต็มไปด้วยของเล่นราคาเเพง แต่คือบ้านที่ต้องมีโครงสร้างที่เด็กจะรู้ว่า "อะไรอยู่ตรงไหน" และ "ควรทำอะไรบ้าง" ซึ่งช่วยให้เด็กพัฒนาความสามารถ EF อย่างเป็นธรรมชาติ บ้านที่เปิดโอกาสให้ลูกได้ "ทำเอง" เเละมี "โครงสร้างที่เด็กเข้าใจได้" การฝึก EF ที่ดีไม่ได้มาจากการถูกสั่งให้ทำ แต่จะได้ฝึก EF จากการได้ลงมือทำ และบ้านที่ดีควรมีพื้นที่ให้ลูก "เลือก-คิด-ลอง-ผิด-แก้" ได้ด้วยตัวเอง

ตัวอย่างง่ายๆ ที่ช่วยฝึกให้ลูกมีวินัย พัฒนา EF ง่ายๆ เช่น จัดพื้นที่เล็กๆ อย่าง "มุมวางตะกร้าผ้า"และเปิดโอกาสให้ลูกแยกผ้าใส่ตะกร้าด้วยตัวเอง เป็นกิจกรรมง่ายๆ ที่ช่วยฝึกวินัยให้ลูกได้ เพราะลูกจะเรียนรู้ว่า เมื่อถอดเสื้อผ้าแล้วควรวางไว้ตรงไหน ไม่ควรโยนทิ้งไว้ตามพื้น การทำซ้ำทุกวันจะช่วยให้ลูกจดจำกิจวัตรประจำวัน ช่วยสร้างนิสัยรับผิดชอบและรู้จักดูแลของใช้ส่วนตัวของตัวเองได้ เป็นการช่วยเสริม EF ด้านความจำเเละนำไปใช้งาน  การยับยั้งชั่งใจ เเละการรู้จักวางแผน ลูกจะเรียนรู้ เกิดความจำในการนำไปใช้งาน (working memory) และรู้จัก "การวางแผน" (Planning and Organizing) หรือมีพื้นที่ให้ลูกได้มีส่วนร่วมในการดูแลบ้าน ทำให้เด็กรู้สึกมีส่วนร่วม เกิดความภูมิใจในตัวเอง ซึ่งเป็นแรงเสริมที่จะช่วยฝึกวินัยได้เป็นอย่างดี

5 วิธีจัดบ้านให้ลูกได้ฝึก EF และฝึกวินัยด้วยตัวเอง

1.สร้างพื้นที่ที่มีโครงสร้างชัดเจน

เด็กในแต่ละวัยมีความต้องการและความสนใจที่แตกต่างกัน  พ่อแม่จึงจำเป็นต้องจัดสรรพื้นที่ให้เหมาะสมกับวัยและความต้องการของลูก เช่น พื้นที่สำหรับเล่นเสริมสร้างพัฒนาการ  พื้นที่สำหรับอ่านหนังสือ  พื้นที่สำหรับทำการบ้าน และพื้นที่สำหรับกิจกรรมอื่นๆ  การจัดพื้นที่ให้เป็นระเบียบ  มีที่เก็บของที่ชัดเจน  จะช่วยฝึกวินัยให้ลูกไปในตัว และสามารถจัดการสิ่งของรอบตัวได้อย่างมีประสิทธิภาพ

2.สร้างกฎเกณฑ์ง่ายๆแต่ชัดเจน

กฎเกณฑ์ที่ชัดเจนและเป็นระบบจะช่วยให้ลูกเข้าใจความคาดหวังของผู้ใหญ่  และรู้ว่าสิ่งใดควรทำหรือไม่ควรทำ  ในขณะเดียวกันพ่อแม่ควรอธิบายเหตุผลของกฎให้ลูกฟังอย่างเข้าใจง่าย  และให้ลูกมีส่วนร่วมในการกำหนดกฎด้วย  ทั้งนี้ควรเน้นการสื่อสารอย่างเปิดเผย  และให้คำแนะนำลูกอย่างต่อเนื่อง เช่น “หลังเล่นเสร็จต้องเก็บของเล่นทุกครั้ง” หรือ “ก่อนนอนต้องแปรงฟัน” จะทำให้เด็กเข้าใจสิ่งที่ควรทำ และสร้างพฤติกรรมที่เป็นวินัยได้ง่ายขึ้น

3. ปลูกฝังนิสัยการจัดการเวลา  

การฝึกให้ลูกทำกิจกรรมต่างๆ อย่างมีระเบียบ  เช่น กำหนดเวลาสำหรับการเล่น  เวลาที่ต้องทำการบ้าน  และการพักผ่อน จะช่วยให้ลูกรู้จักจัดการเวลาของตัวเอง  และรู้จักลำดับความสำคัญในการทำกิจกรรมต่างๆ ซึ่งเป็นเครื่องมือสำคัญในการฝึกวินัยเเละ EF ให้ลูกได้ นอกจากนี้ยังสามารถใช้นาฬิกาหรือสื่อเรียนรู้เกี่ยวกับกิจวัตรประจำวันมาช่วยได้  เช่น "7 โมงต้องตื่นเช้า ,8 โมงต้องกินข้าว" เป็นต้น การฝึกบริหารเวลา เป็นการพัฒนา EF และฝึกวินัยที่สำคัญในชีวิตจริง

4. จัดบ้านให้เอื้อต่อการฝึกแก้ปัญหา 

ในชีวิตประจำวัน  ลูกจะต้องเผชิญกับปัญหาต่างๆ มากมาย บ้านไม่ควรเป็นเพียงพื้นที่ให้ความสะดวกสบาย แต่ควรเป็น สนามฝึกคิด เป็นพื้นที่ส่งเสริมการแก้ปัญหาของลูกด้วย  เช่น ให้ลูกจัดการของเล่นที่กระจัดกระจาย  หรือวางแผนเตรียมกระเป๋าไปโรงเรียน การจัดบ้านอย่างเป็นระเบียบจะช่วยให้ลูกคิด วิเคราะห์ และรับมือกับปัญหาด้วยตัวเอง ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่สำคัญของการมี EF ที่ดี

5. สร้างพื้นที่ส่วนตัวให้ลูก  

พื้นที่ส่วนตัวของลูกเป็นพื้นที่ที่ช่วยให้ลูกได้ฝึกคิด ได้รู้จักตัวเอง ได้เรียนรู้ที่จะควบคุมอารมณ์  และทำกิจกรรมต่างๆ ด้วยตัวเอง เช่น มุมอ่านหนังสือ หรือโต๊ะทำงานของตัวเอง ในพื้นที่ส่วนตัวลูกจะได้มีอิสระในการคิด  การเรียนรู้  เป็นการเสริม EF และฝึกวินัยอย่างได้ผลโดยไม่ต้องบังคับ สิ่งสำคัญคือพ่อแม่ควรสนับสนุนลูกในพื้นที่ส่วนตัวนี้  และเข้าใจในความรู้สึกของลูก

บ้านที่สร้าง EF ให้ลูกได้ไม่จำเป็นต้องเป็นบ้านที่สมบูรณ์แบบ แต่คือบ้านที่ “ช่วยให้ลูกฝึกวินัยได้ด้วยตัวเอง การเสริมทักษะ EF และการฝึกวินัยให้ลูกไม่ใช่เรื่องไกลตัว เพียงคุณพ่อคุณแม่เปลี่ยนมุมมอง และจัดบ้านให้เป็นพื้นที่เรียนรู้ เปิดโอกาสให้ลูกได้  "คิด-ทำ-ลองผิด-เรียนรู้และเติบโตด้วยตัวเอง" เพื่อให้ลูกโตไปเป็นคนมีวินัย และมีทักษะ EF ที่แข็งแรง ซึ่ง 'ฝึกฝนได้' ทุกวัน...ที่บ้านของเรานั่นเองค่ะ 

มากกว่า ‘ของเล่น’ คือเห็นคุณได้เล่นกับลูก

วันนี้คุณเล่นกับลูกแล้วหรือยัง?

-A.smartbrain-