แค่ลองให้ลูกจัดกระเป๋าเอง = การฝึกทักษะ EF แบบธรรมชาติที่พ่อแม่อาจมองข้าม

คุณพ่อคุณแม่รู้ไหมคะ?

กิจกรรมง่ายๆ อย่างการ “สอนลูกให้จัดกระเป๋าไปโรงเรียนเอง” ไม่ใช่แค่ช่วยแบ่งเบางานของเราเท่านั้น แต่ยังเป็นโอกาสทองในการฝึก “ทักษะ EF” หรือ Executive Functions ให้ลูกได้อย่างธรรมชาติ โดยไม่ต้องพึ่งคอร์สเรียนราคาแพงเลย

ใบบทความนี้พี่แอสต้าจะชวนคุณพ่อคุณแม่ไปสำรวจว่า การจัดกระเป๋ามีส่วนช่วยพัฒนาทักษะ EF ของลูกได้อย่างไร และพ่อแม่จะสามารถส่งเสริมกระบวนการนี้ได้อย่างไรบ้าง ตามไปดูพร้อมกันเลย

ทำไมการ “จัดกระเป๋าเอง” จึงเป็นการฝึกทักษะ EF ได้?

การจัดกระเป๋า ไม่ว่าจะเป็นกระเป๋าไปโรงเรียน กระเป๋าเตรียมไปทัศนศึกษา หรือกระเป๋าเดินทางไปเที่ยว ไม่ใช่แค่การยัดของใส่กระเป๋าเท่านั้นนะคะ แต่เป็นกิจกรรมที่มีขั้นตอนหลากหลาย เป็นกระบวนการที่ซับซ้อน ซึ่งช่วยฝึกทักษะ EF หลายด้านอย่างเป็นธรรมชาติโดยที่ลูกอาจไม่รู้ตัวเลยว่ากำลังฝึกฝนตัวเองอยู่ ไม่ว่าจะเป็น

1. ฝึกการวางแผนและจัดระบบ (Planning & Organizing)

นี่คือหัวใจสำคัญของการจัดกระเป๋า เพราะลูกจะต้องคิดว่า 

• ต้องเอาอะไรไปบ้าง? (หนังสือ, สมุด, ดินสอ, ยางลบ, กล่องดินสอ, ขวดน้ำ, ขนม, ชุดว่ายน้ำ, ชุดพละ ฯลฯ

• อะไรสำคัญที่สุด? (สิ่งของที่จำเป็นสำหรับกิจกรรมในวันนั้น)

• จะจัดวางอย่างไรให้หาเจอง่ายและกระเป๋าไม่รก? (เช่น หนังสือไว้ล่างสุด, กล่องดินสอไว้ช่องเล็ก, ขวดน้ำแยกช่อง)

กระบวนการคิดเหล่านี้ช่วยให้ลูกได้ฝึกการจัดลำดับความสำคัญ การคิดเป็นขั้นตอน และการจัดระเบียบสิ่งของอย่างเป็นระบบ

2. ฝึกความจำเพื่อใช้งาน (Working Memory)

ลูกจะต้องจดจำรายการสิ่งของที่จำเป็นต้องนำไป หรือสิ่งที่ครู/พ่อแม่บอกไว้ เช่น "พรุ่งนี้มีเรียนคณิตศาสตร์ อย่าลืมเอาหนังสือเรียนไปนะ" หรือ วันพรุ่งนี้มีกิจกรรมพิเศษหรือไม่ ต้องเตรียมรองเท้าพละ สมุดวาดรูป หรืออุปกรณ์วิทยาศาสตร์ไหม? การจำข้อมูลหรือพยายามนึกสิ่งที่ต้องเอาไปและตรวจสอบว่าครบถ้วนหรือไม่ เป็นการฝึกความจำเพื่อนำมาใช้งานโดยตรง

3. ฝึกกระตุ้นความยืดหยุ่นทางความคิด (Cognitive Flexibility) เเละการแก้ไขปัญหา

บางครั้งลูกอาจพบปัญหา เช่น ของบางอย่างใหญ่เกินไป ไม่พอดีกับช่องในกระเป๋า หรือลืมของบางอย่าง การที่ลูกต้องคิดหาวิธีจัดเก็บใหม่ หรือนึกว่าจะเอาอะไรมาทดแทนได้บ้าง เป็นการฝึกการยืดหยุ่นความคิดและการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า  หากลูกได้ฝึกจัดกระเป๋าเองเป็นประจำ เขาจะเรียนรู้ที่จะปรับตัว และคิดแผนสำรองได้ดีขึ้น

4. ฝึกการควบคุมตนเอง (Self-Monitoring)

การจัดกระเป๋าเองจะช่วยให้ลูกเริ่มรู้จักตรวจสอบตัวเอง เช่น “ลืมอะไรไปรึเปล่า?” “ของครบไหม?” “จัดเรียบร้อยดีไหม?” การพิจารณาและตรวจสอบผลงานของตัวเองนี้ ช่วยพัฒนาการคิดทบทวนและความรับผิดชอบส่วนตัวได้เป็นอย่างดี และจะนำไปสู่การปรับปรุงแก้ไขในครั้งต่อไป

5.พัฒนา การริเริ่มลงมือทำ (Initiating) และ การมุ่งเป้าหมาย (Goal-Directed Persistence)

เมื่อได้รับมอบหมายให้จัดกระเป๋าเอง ลูกจะต้องเริ่มต้นทำด้วยตัวเอง ไม่รอให้พ่อแม่มาบอกหรือทำให้ทุกขั้นตอน และต้องมีความมุ่งมั่นที่จะจัดให้เสร็จสิ้นตามเป้าหมาย นั่นก็คือการมีกระเป๋าที่พร้อมใช้งาน แม้จะรู้สึกเบื่อหรือเจอของที่ต้องจัดเยอะก็ตาม

เคล็ดลับให้พ่อแม่ช่วยส่งเสริมทักษะ EF ผ่านการจัดกระเป๋าของลูก

การส่งเสริมทักษะ EF ผ่านการให้ลูกฝึกจัดกระเป๋าด้วยตัวเอง ควรเป็นกระบวนการที่ค่อยเป็นค่อยไป และต้องอาศัยความอดทนจากพ่อแม่ด้วยเช่นเดียวกัน  อย่าเพิ่งปล่อยให้ลูกจัดกระเป๋าเองทันทีโดยไม่สอนนะคะ เพราะเด็กต้องการการชี้แนะอย่างเป็นขั้นตอนเพื่อสร้างความเข้าใจให้ตัวเอง เช่น

- เตรียมเช็กลิสต์ง่ายๆ ที่ลูกดูได้เอง อาจเป็นรูปภาพสำหรับเด็กเล็ก หรือรายการสั้นๆ สำหรับเด็กโตว่าต้องเอาอะไรไปบ้าง        

- ทำไปพร้อมกัน พ่อแม่ค่อยๆสอนทีละขั้นตอน ให้ลูกได้เห็นวิธีการจัดและเหตุผลในการจัดวาง พร้อมทั้งอธิบายเหตุผล เช่น เราต้องเอาน้ำใส่ไว้ในช่องนี้ เพราะถ้าใส่ในช่องใหญ่อาจจะหกเลอะเทอะสมุดได้ เพื่อให้ลูกเข้าใจเหตุผลและตรรกะ

- จัดช่วงเวลาให้ลูกทำสม่ำเสมอ เช่น ต้องทำเป็นประจำก่อนนอนทุกคืน

- ค่อยๆ ถอยห่างและให้ลูกทำด้วยตัวเองมากขึ้น โดยพ่อแม่ก็ลดบทบาทไปเป็นผู้ช่วยหรือผู้สังเกตการณ์แทน คอยให้คำแนะนำเมื่อลูกติดขัดจริงๆและปล่อยให้ลูกได้ลองผิดลองถูกเอง           

- เมื่อลูกลืมของไม่ควรดุทันที แต่ให้ลองชวนคุยว่า “ครั้งหน้าเราจะทำยังไงไม่ให้ลืมอีก?”

- ชื่นชมเเละให้กำลังใจลูกเมื่อเขาทำได้ดี เช่น “หนูจัดกระเป๋าเองครบเลย เก่งมาก!” ไม่ว่าผลลัพธ์จะออกมาสมบูรณ์แบบหรือไม่ก็ตาม การชมเชยความพยายามและความรับผิดชอบของลูกเป็นสิ่งสำคัญที่สุด

การสอนให้ลูกจัดกระเป๋าเอง ไม่ได้เป็นเพียงการช่วยลดภาระของพ่อแม่ หรือการเตรียมลูกให้พร้อมไปโรงเรียนเท่านั้น แต่คือเปิดโอกาสให้ลูกได้ฝึกทักษะ EF อย่างเป็นธรรมชาติ ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญที่จะติดตัวไปตลอดชีวิต เมื่อลูกสามารถวางแผน จัดระบบ จดจำ และแก้ไขปัญหาเล็กๆ น้อยๆ ได้ด้วยตัวเอง พวกเขาจะเติบโตเป็นเด็กที่มีความมั่นใจ มีความรับผิดชอบ และพร้อมที่จะเรียนรู้และประสบความสำเร็จในทุกๆ ก้าวของชีวิต ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญสู่การพึ่งพาตนเองและเติบโตอย่างมีคุณภาพ

มากกว่า ‘ของเล่น’ คือเห็นคุณได้เล่นกับลูก

วันนี้คุณเล่นกับลูกแล้วหรือยัง?

-A.smartbrain-